Mleko w proszku – jak powstaje i gdzie znajduje zastosowanie?

Mleko w proszku to inaczej koncentrat mleczny, czyli świeże mleko, z którego usunięto ponad 90% wody. Jest ono bardziej trwałe i łatwiejsze do przechowywania, niż mleko w formie płynnej. Zawiera również skoncentrowane minerały i witaminy. Jak powstaje i gdzie znajduje zastosowanie mleko w proszku?

Skąd się wzięło mleko w proszku?

Mleko w proszku, początkowo kojarzone z żywnością dla dzieci, w Polsce stało się popularne po II wojnie światowej, kiedy to, wraz z suszonym mięsem i konserwami, było dostarczane do naszego kraju w odpowiedzi na kryzys żywnościowy. Powszechnie stosowano je także w latach 70. i 80. – występowało m.in. w przepisach kulinarnych dotyczących wyrobu bloku czekoladowego czy sernika. Po wymieszaniu z wodą tworzono także napój mleczny, który można było dodawać np. do kawy.

Jak się robi mleko w proszku?

Mleko w proszku produkuje się poprzez pasteryzację świeżego, płynnego mleka, jego zagęszczanie przez odparowanie za pomocą pompy próżniowej, a następnie suszenie i sproszkowanie. Do suszenia wykorzystuje się specjalne suszarki rozpyłowe. Możliwe jest także uzyskiwanie mleka w proszku przez proces podwójnego suszenia, w efekcie którego otrzymuje się produkt instant. Na skutek zwilżania proszku i jego powtórnego suszenia powstaje produkt, który jest łatwiej rozpuszczalny w wodzie.

Rodzaje mleka w proszku

Najczęściej spotyka się dwa rodzaje mleka w proszku – pełne i odtłuszczone.

Mleko pełne w proszku, znane także pod skrótem FMCP (ang. full cream milk powder), to nic innego, jak odparowane i suszone pasteryzowane pełne mleko krowie. Zawartość tłuszczu w takim produkcie to ok. 26%.

Na rynku występuje także natłuszczane mleko w proszku (FFMP – ang. fat filled milk powder), z dodatkiem tłuszczy roślinnych. Najczęściej jest to olej palmowy lub kokosowy. Taki wyrób zawiera 25-28% tłuszczu.

Najbardziej popularnym produktem z tej grupy jest mleko odtłuszczone w proszku (SMP – ang. skimmed milk powder). Powstaje ono poprzez odparowanie i suszenie pasteryzowanego mleka odtłuszczonego. Zawiera 0,7-1,25% tłuszczu.

Poza wymienionymi, na rynku spotkać można także mleko w proszku instant oraz pozbawione laktozy, które zawiera rozkładający ten cukier enzym beta-galaktozydazę.

Mleko w proszku – właściwości

Mleko w formie sypkiej ma takie same wartości, jak produkt w formie płynnej. Jaki jest skład mleka w proszku? Podobny do świeżego mleka, przy czym zawiera ono mniej wody – za to tak samo dużo białka, wapnia i innych minerałów oraz witamin, lecz w bardziej skoncentrowanej formie.

Mleko w proszku maksymalnie w 4-5% składa się z wody, natomiast może posiadać aż do 27% tłuszczu. Zawiera też ok. 24-34% białka. Ze względu na jego zagęszczenie, mleko w tej formie posiada w swoim składzie nawet 10-krotnie więcej takich minerałów, jak wapń, fosfor, magnez, potas czy sód, niż mleko płynne. Może być także wzbogacone o witaminy, takie jak witamina D oraz ma dziecięciokrotnie wyższą wartość energetyczną – 100 g produktu dostarcza organizmowi prawie 500 kcal.

Mleko w proszku ma delikatny, mleczny smak i zapach oraz biało-kremowy kolor. Odczyn pH wyrobu to 6,5-6,9. Występuje w postaci drobno zmielonego, jednolitego proszku. Jest rozpuszczalne w wodzie, odporne na hydrolizę i utlenianie, posiada także właściwości stabilizujące i wiążące wodę, co sprzyja utrzymaniu odpowiedniej konsystencji produktów mlecznych.

Najważniejsza cecha mleka w proszku to jego trwałość. Długa przydatność proszku do spożycia sprawia, że jest dużo trwalsze, niż płynna postać mleka. W zamkniętym opakowaniu i w odpowiednich warunkach może być przechowywane nawet 24 miesiące. Nie wymaga przy tym przechowywania w lodówce i jest bardziej stabilne mikrobiologicznie, niż świeże mleko.

Zastosowanie mleka w proszku

Mleko w formie sypkiej stosuje się często w przemyśle spożywczym, w tym w piekarniczym i cukierniczym. W jakich produktach znajduje się mleko w proszku? Produkty mleczarskie, w jakich wykorzystuje się ten substrat, to chociażby lody, jogurty, ciasta i desery. Nadaje ono produktom delikatnego, karmelowego koloru i smaku oraz poprawia ich teksturę. Pozwala także zatrzymać wilgoć i zwiększyć soczystość produktów mięsnych. Zwiększa wartości odżywcze produktów.

W produktach mrożonych mleko w proszku może przejawiać właściwości stabilizujące. Stosuje się je także jako dodatek ułatwiający spienianie, zagęszczanie, ubijanie, emulgowanie czy żelowanie. Często jest składnikiem kremów, polew, nadzień, deserów, czekolad czy koktajli, a także premiksów sosów i zup instant oraz mrożonek. Jest stosowane również do produkcji zabielaczy do kawy oraz napojów mlecznych, jak kakao instant.

Jednym z podstawowych zastosowań mleka w proszku jest jego użycie w produktach do żywienia niemowląt i małych dzieci, takich jak mleko modyfikowane. Ze względu na dużą zawartość białka i substancji odżywczych można je spotkać także w odżywkach dla sportowców i suplementach diety, a ze względu na właściwości stabilizujące – jako nośnik dla substancji czynnych w produkcji leków.

Mleko w proszku stosuje się również wszędzie tam, gdzie wymagane jest mleko o wysokiej trwałości, które jest przy tym łatwe w użyciu. Używa się go więc w gastronomii i cateringu, a także w ekspresach do kawy.

Innym zastosowaniem mleka w proszku jest jego zastosowanie w produktach kosmetycznych, np. kremów do ciała, maseczek i szamponów o działaniu nawilżającym i odżywczym. Czasami stosowane jest także w produkcji pasz przeznaczonych dla młodych zwierząt.

Mleko w proszku – producenci na świecie

Na świecie wciąż rośnie popyt na produkty mleczne, w szczególności te o dłuższym czasie przechowywania. Najbardziej znani globalni producenci produktów mlecznych, w tym mleka w proszku, to m.in.: szwajcarska firma Nestlé, francuski Danone oraz Lactalis, holenderski FrieslandCampina i nowozelandzka Fonterra.

Polska znajduje się w unijnej czołówce producentów odtłuszczonego mleka w proszku. Firmy zajmujące się wytwarzaniem tego produktu to m.in.: Mlekovita, Mlekpol, Grupa Polmlek oraz Zott Polska. Jednym z czołowych jego dystrybutorów w Polsce jest Foodcom S.A., w którego ofercie znaleźć można zarówno mleko w proszku pełne, odtłuszczone i natłuszczane, jak i inne wysokiej jakości produkty mleczarskie.

Mleko w proszku to produkt o szerokim zastosowaniu, którego popularność wynika z długiej trwałości, łatwości przechowywania i transportu oraz bogatych wartości odżywczych. Stanowi znakomitą alternatywę dla płynnego mleka oraz cenny dodatek do produktów – nie tylko żywnościowych.