Chlorek sodu, czyli sól spożywcza – właściwości i zastosowania

Chlorek sodu to jedna z substancji, która jest niezbędna do przeżycia istot żywych. Spożywanie chlorku sodu dostarcza do organizmu jony Na+, które mają znaczący wpływ na przebieg wielu procesów fizjologicznych, oraz jony Cl+. Chlorek sodu stosowany jest także jako sól kuchenna w celu doprawiania potraw. Posiada również wiele innych zastosowań, między innymi używany jest w medycynie, przemyśle szklarskim i garbarskim oraz w przemyśle kosmetycznym. Poniższy artykuł przybliży Ci, czym jest chlorek sodu i jakie ma zastosowania.

Czym jest chlorek sodu?

Chlorek sodu to nieorganiczny związek chemiczny z grupy chlorków – sól kwasu solnego i sodu. Posiada wzór chemiczny NaCl. Stanowi podstawowy składnik soli kuchennej, soli warzonej oraz soli drogowej. Występuje naturalnie w przyrodzie jako minerał tworzący pokłady soli kamiennej nazywane halitami.

Chlorek sodu dostarcza do organizmu jonów niezbędnych do jego funkcjonowania, wykazuje działanie nawadniające, utrzymujące równowagę elektrolityczną płynów ustrojowych, właściwe ciśnienie krwi i prawidłowe działanie układu nerwowego.

Właściwości fizyczne i chemiczne chlorku sodu

Chlorek sodu występuje jako ciało stałe. Przybiera postać drobnokrystalicznego, białego proszku, o charakterystycznym słonym zapachu oraz smaku. Opisywany jest często jako bezwonny. Właściwości soli są silnie higroskopijne. Jego rozpuszczalność w wodzie o temperaturze 20°C jest wysoka i wynosi 358 g/l, natomiast rozpuszczalność w etanolu jest słaba – w ośrodku o temperaturze 25°C wynosi ona 0,51 g/l. Dobrze rozpuszcza się natomiast w glicerolu i glikolu etylenowym. Temperatura topnienia chlorku sodu wynosi 801°C, a temperatura wrzenia – 1413-1465°C. Wskaźnik pH roztworu chlorku sodu wynosi około 7, jeśli chodzi o 1% roztwór wodny w temperaturze 25°C, natomiast pH 5% roztworu wodnego wynosi 8-9.

Masa molowa związku wynosi 58,44 g/mol, a gęstość ok. 2,17 g/cm3. Poprawnie przechowywany chlorek sodu nie posiada daty przydatności do spożycia. Produkt należy przechowywać w czystych, suchych i szczelnych opakowaniach. Strona Foodcom S.A. oferuje najlepszej jakości sól spożywczą oraz sól warzoną bez antyzbrylacza.

Występowanie soli kamiennej

Chlorek sodu naturalnie występuje w formie rozpuszczonej w wodzie morskiej oraz w wodach mineralnych, a także jako halit, minerał tworzący pokłady soli kamiennej. Sól kamienna może zawierać domieszki piasku, innych chlorków czy siarczanów, a także siarki. Halit powstał przez krystalizację wód morskich lub słonych jezior. Występuje naturalnie w klimacie suchym. Sól kamienną pozyskuje się głównie w Europie (Niemcy, Francja, Holandia, Polska), Ameryce Północnej (USA, Kanada, Meksyk) i Azji (Chiny, Indie). W Polsce złoża soli kamiennej występują m.in. na Kujawach (Inowrocław, Ciechocinek), w Kłodawie położonej w Wielkopolsce, w Sieroszowicach na Dolnym Śląsku, w Wieliczce czy Bochni. Kryształy soli kamiennej mogą mieć zabarwienie szare, pomarańczowe, niebieskie lub zielone. W Polsce wydobywa się ponad 4 miliony ton soli kamiennej rocznie, a na świecie – około 250 milionów ton.

Rynek soli spożywczej

Na co dzień chlorek sodu spotykany jest w formie soli spożywczej czy soli warzonej. Jest ona produkowana przez oczyszczanie soli kamiennej lub zatężanie zasolonych wód w celu krystalizacji soli. Sól kamienna zawiera 99,9% chlorku sodu, a dodatkowo inne mikroelementy, które w tym procesie są usuwane. Sól kamienna ma gorzkawy posmak, który jest redukowany do słonego w procesie produkcji soli spożywczej. Często sól spożywcza jest wzbogacana w związku jodu (sól jodowana) w związku z częstymi niedoborami tego pierwiastka w diecie.

Zastosowania chlorku sodu

Chlorek sodu jest stosowany jako dodatek do żywności, nadający przetworzonym produktom słony smak. Działa również jako środek konserwujący. Wykorzystywany jest także w medycynie, produkcji kosmetyków, drogownictwie, przemyśle chemicznym, szklarskim i garbarskim. Szczegółowe właściwości i zastosowania soli przedstawiono poniżej.

Zastosowanie w medycynie

Chlorek sodu jest szeroko stosowany między innymi w medycynie. Zastosowanie to sięga aż 1831 roku. Preparaty zawierające ten związek chemiczny są szczególnie zalecane w sytuacjach niedoboru elektrolitów i niedostatecznego nawodnienia organizmu. Ponadto jest on istotnym składnikiem preparatów używanych do płukania oczu, nosa i gardła, a także roztworów stosowanych do wstrzykiwań, przemywania ran i inhalacji. Zazwyczaj występuje w roztworze 0,9% chlorku sodu, zwanym solą fizjologiczną – to właśnie takie stężenie występuje w organizmie człowieka i w osoczu krwi. Chlorek sodu jest dodatkowo wykorzystywany w medycynie weterynaryjnej jako środek wywołujący wymioty.

Zastosowanie w kosmetykach

Chlorek sodu jest ceniony również przez producentów kosmetyków. W gotowych produktach związek ten pełni różne funkcje. Używa się go między innymi jako substancji wypełniającej, zwiększającej objętość produktu oraz jako substancji zapachowej lub tłumiącej inne, niepożądane zapachy. Powoduje także wzrost lepkości produktu oraz wspomaga stabilizację emulsji. Często stosowany jest w szamponach czy pastach do zębów, a także do produkcji mydeł i detergentów.

Zastosowanie w produkcji żywności

Chlorek sodu jest powszechnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym. Sól występuje w produktach wysoko przetworzonych, w wędlinach, a także w maśle, serze i innych produktach mleczarskich oraz w chlebie. Jej rolą jest głównie wzmacnianie smaku produktów, ale działa także jako konserwant, substancja wiążąca np. w kiełbasach, dodatek w celu kontroli fermentacji, np. w produkcji sera czy ciasta chlebowego, wzmacniacz smaku, tekstury i koloru produktu, np. w celu wybarwiania przetworzonych produktów mięsnych. Znane od wielu lat działanie konserwujące soli polega na hamowaniu rozwój bakterii – mikroorganizmy nie są w stanie żyć w słonym środowisku, dodatkowo sól działa jako tani i bezpieczny środek osuszający, który dzięki swojej higroskopijności wyciąga wodę z komórek bakteryjnych. W związku z tym dodatek soli wydłuża czas przydatności do spożycia produktów takich, jak mięso, ryby czy kapusta.

Zastosowanie w przemyśle

Chlorek sodu ma szerokie zastosowanie w przemyśle:

• Jest wykorzystywany w przemyśle chemicznym jako surowiec do otrzymywania innych związków: kwasu solnego, wodorotlenku sodu, węglanu sodu, sodu, chloru, chlorku wapnia, siarczanu sodu.
• Kryształy chlorku sodu są używane do budowy aparatury pomiarowej, np. spektrofotometrów absorpcyjnych w podczerwieni, a także wykorzystywane są w elementach optycznych, takich jak pryzmaty, pracujących w zakresie widmowym podczerwieni. Kryształy chlorku sodu mają bowiem przepuszczalność optyczną około 90% dla światła podczerwonego.
• Chlorek sodu spotyka się także w drogownictwie jako środek do roztapiania lodu i śniegu, gdyż roztwór wody i chlorku sodu zamarza przy bardzo niskich temperaturach (efektywne jest stosowanie soli do temperatur -10°C).
• Chlorek sodu jest również używany w przemyśle szklarskim – otrzymywany z niego węglan sodu służy do produkcji szkła, a także barwników i innych chemikaliów.
• Związek ten stosowany jest też w chłodnictwie, gdyż w połączeniu z lodem tworzy roztwór oziębiający o temperaturze poniżej -20°C.
• W pozyskiwaniu ropy i gazu sól stosuje się jako ważny składnik płynów wiertniczych.
• W budownictwie sól przyspiesza utwardzanie betonu, a także stosowana jest w celu zabezpieczenia gleby i zapewnienia stabilności pod fundamenty dróg.
• W tekstyliach i farbiarstwie płukanka solankowa stosowana jest w celu oddzielenia zanieczyszczeń organicznych i wysalania osadów barwników.
• W przemyśle garbarskim sól wykorzystuje się w procesie obróbki skór zwierzęcych w celu zahamowania aktywności drobnoustrojów i zapobiegania zbytniemu wysuszeniu skóry.
• Chlorek sodu używa się także w produkcji gumy (buna, neoprenu, białej gumy) oraz żywic jonowymiennych służących do zmiękczania wody.
• W przemyśle celulozowo-papierniczym służy do pozyskiwania dwutlenku chloru, który jest używany do wybielania miazgi drzewnej w produkcji papieru.
• W gaśnictwie chlorek sodu jest używany jako główny środek gaśniczy w niektórych gaśnicach (gaśnice klasy D stosowane do gaszenia pożarów metali palnych).

Zastosowanie soli w życiu codziennym

Chlorek sodu jest spotykany w życiu codziennym jako sól spożywcza. Używana jest ona do konserwacji żywności, soli kuchennej używamy także do doprawiania naszych posiłków czy sporządzania roztworów do płukania gardła lub inhalacji w przypadku przeziębienia. Warto pamiętać, że zbyt duże spożycie soli może prowadzić m.in. do rozwoju nadciśnienia. Dzienne zapotrzebowanie człowieka na sól wynosi 5 g. W codziennych zastosowaniach sól spotyka się także jako środek czyszczący do domowych powierzchni.

Chlorek sodu do wykorzystania w każdym obszarze oferuje strona Foodcom S.A.