Ashwagandha – czym jest, jak działa i gdzie jest stosowana?

W ostatnich latach popularne stało się stosowanie Ashwagandhy jako składnika suplementów diety i kosmetyków. Ashwagandha może bowiem pozytywnie oddziaływać na organizm i wspomagać leczenie różnych schorzeń. Z poniższego artykułu dowiesz się, czym jest Ashwaghanda, jak działa, gdzie może być stosowana, a także jak jest produkowana i jak wybierać preparaty z Ashwaghandą tak, by mieć pewność ich bezpieczeństwa i skuteczności.

Czym jest Ashwagandha?

Ashwagandha to nazwa stosowana w odniesieniu do rośliny zwanej także jako witania ospała lub żeń-szeń indyjski, rzadziej także jako wiśnia zimowa lub śpioszyn lekarski (Withania somnifera L.). Roślinę tę zaliczamy do roślin adaptogennych, czyli takich, które mają korzystne dla zdrowia działanie – pomagają organizmowi zaadaptować się do trudnych warunków środowiskowych, działają przystosowawczo, redukują skutki stresu, zwiększają odporność na zmęczenie i choroby.

Na takie działanie wpływa zawartych w roślinie kilkadziesiąt substancji biologicznie czynnych. Są to głównie witanolidy – laktony steroidowe i alkaloidy, ale także: saponiny, garbniki, flawonoidy, glikozydy, sterole czy kumaryny. Występują one głównie w korzeniach rośliny, a w mniejszych ilościach także w liściach, łodygach i owocach.

Żeń-szeń indyjski naturalnie występuje w suchych rejonach klimatu tropikalnego i subtropikalnego, a więc głównie w Afryce, Azji (w tym, jak nazwa wskazuje, w Indiach i Sri Lance) i na południu Europy, w obszarze śródziemnomorskim. Można ją spotkać także w obszarach wysokogórskich, np. w Himalajach.

Ashwagandha występuje w postaci krzewu, z którego wykorzystuje się głównie korzenie i owoce. Są one stosowane już od wielu lat w hinduskiej medycynie ludowej (Ajurwedzie), a obecnie także jako składniki suplementów diety, dodatków do żywności i leków. Również inne zioła i rośliny zawierające substancje aktywne biologicznie są wykorzystywane w ten sposób – przykładem może być: CBD z konopi, kofeina z ziaren kawy, aldehyd cynamonowy z kory cynamonu i kamfory czy karwakrol będący składnikiem olejków eterycznych pozyskiwanych z oregano, tymianku czy macierzanki.

Jakie właściwości ma Ashwagandha i jak działa?

• obniżenie stresu (mniejszy poziom tribuliny i kortyzolu związanych z odczuwaniem stresu i lęku);
• pozytywny wpływ na układ nerwowy;
• poprawa jakości snu;
• zwiększenie tolerancji organizmu na wysiłek i poprawa odporności na zmęczenie oraz przyspieszenie regeneracji mięśni po wysiłku;
• obniżenie poziomu glukozy we krwi, a także regulacja poziomu insuliny, hemoglobiny glikowanej i glikogenu;
• obniżenie poziomu cholesterolu i poprawa innych parametrów lipidowych;
• poprawa funkcji poznawczych i koncentracji;
• pozytywny wpływ na układ odpornościowy – działanie immunomodulujące (zwiększenie produkcji i aktywności makrofagów komórek odpornościowych, hamowanie stanów zapalnych, regulacja ekspresji cytokin, hamowanie wzrostu bakterii Gram-ujemnych i Gram-dodatnich, wirusów, grzybów oraz niektórych pasożytów);
• wspomaganie płodności i funkcji seksualnych (zwiększenie poziomu testosteronu, ruchliwości i stężenia plemników, objętości nasienia, poziomu libido);
• działanie antyoksydacyjne (zmniejszenie wytwarzania wolnych rodników, minimalizacja uszkodzeń DNA), przeciwzapalne (regulacja wytwarzania markerów stanu zapalnego), antybakteryjne i antynowotworowe;
• łagodzenie bólów menstruacyjnych i objawów menopauzy;
• wspomaganie leczenia nowotworów i chorób neurodegeneracyjnych (choroba Alzheimera, Parkinsona, Huntingtona oraz padaczki, poprzez: działanie ochronne w stosunku do komórek nerwowych, inicjowanie regeneracji neurytów, regulację aktywności acetylocholinoesterazy, butyrylocholinoesterazy, dopaminy, katecholaminy i GABA);
• łagodzenie objawów nieswoistego zapalenia jelit (podawana w formie żelu doodbytniczego, Ashwagandha powodowała zmniejszenie obrzęku i nacieku neutrofili oraz przyspieszenie odbudowy śluzówki);
• zmniejszenie białkomoczu i hamowanie zapalenia nerek;
• ochronne działanie w stosunku do serca (zapewnienie równowagi oksydacyjnej kardiomiocytów, regulacja produkcji komórek krwi).

Żeń-szeń indyjski stosuje się u osób narażonych na stres, mających problemy z zasypianiem, relaksem i utrzymaniem równowagi emocjonalnej. Może także pomóc w stanach osłabienia i zmęczenia oraz wspomagać wydolność organizmu u osób aktywnych fizycznie. By zaobserwować pozytywne efekty Ashwagandhy, należy stosować ją regularnie przez dłuższy czas.

Należy mieć świadomość, że roślina może dawać skutki uboczne, takie jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe czy wpływ na funkcje wątroby, co zdarza się jednak rzadko. Może także wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, dlatego przed jej zastosowaniem dobrze jest skonsultować się z lekarzem. Szczególną ostrożność należy zachować u osób cierpiących na takie schorzenia, jak: nadczynność tarczycy, hormonowrażliwy rak prostaty, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, choroby autoimmunologiczne, a także u dzieci, kobiet w ciąży i karmiących piersią oraz u osób przyjmujących leki mające wpływ na układ nerwowy (leki przeciwlękowe, nasenne czy uspokajające) i leki immunosupresyjne.

Żeń-szeń indyjski – zastosowanie

Dawniej Ashwagandha była wykorzystywana w formie naparów, wywarów, past czy soków, obecnie jednak występuje głównie w postaci ekstraktu lub sproszkowanego korzenia. W takiej formie może być stosowana w kosmetykach czy suplementach diety w formie tabletek lub kapsułek. Susz Ashwagandhy znajdziemy także w herbatkach ajurwedyjskich, z których można przygotować napar, oraz w formie proszku, który można dodawać do posiłków czy koktajli. W Ajurwedzie świeży korzeń rośliny gotuje się często w mleku lub wodzie z dodatkiem miodu.

Produkcja suplementów diety

Ashwagandha jest najbardziej znana z bycia składnikiem suplementów diety. Często łączona jest z magnezem czy witaminą B6, które wykazują podobne działanie wspomagające układ nerwowy. Mogą towarzyszyć jej także dodatki ekstraktów innych roślin adaptogennych, jak: cytryniec chiński, różeniec górski czy żeń-szeń. Do suplementów diety zawierających Ashwagandhę mogą być dodawane także inne substancje wspomagające, jak czarny pieprz mający polepszać absorpcję substancji aktywnych z ekstraktu.
Najczęściej w suplementach diety stosuje się sproszkowany korzeń rośliny lub ekstrakt z korzenia. Dzienna dawka nie powinna przekraczać 3 g takiego ekstraktu i 10 mg zawartych w nich witanolidów. Najczęściej stosuje się dawkę 300 mg ekstraktu przyjmowaną 1-2 razy na dobę lub jednorazową dawkę 500 mg. Ważne jest to, by zawarty w suplemencie ekstrakt z Ashwagandhy był standaryzowany na określoną zawartość witanolidów – od 1,5% do nawet 35%, zazwyczaj 5-7%.
Możliwe jest także stosowanie sproszkowanego korzenia lub liści Ashwagandhy w postaci odwaru. Coraz częściej spotyka się Ashwagandhę również w postaci olejku – ekstraktu wodno-alkoholowego z korzenia rośliny.

Ashwagandha w kosmetyce

Ashwagandha może zapobiegać próchnicy, w związku z tym może być stosowana jako składnik past do zębów. Jest również składnikiem kremów do twarzy, odżywek, szamponów czy toników. Wykazuje działanie odżywcze, oczyszczające, nawilżające i przeciwstarzeniowe. Antybakteryjne i przeciwzapalne działanie Ashwagandhy jest szczególnie przydatne w przypadku preparatów służących do oczyszczania skóry twarzy.

Handel i producenci Ashwagandhy

Ashwagandha w suplementach diety występuje najczęściej w postaci standaryzowanego ekstraktu z korzeni rośliny. Przykładem jest najbardziej znany standaryzowany ekstrakt KSM-66 produkowany przez firmę Ixoreal Biomed. Uznawany jest on za wysoko skoncentrowany i skuteczny ze względu na ekstrakcję Ashwagandhy drogą opatentowanego procesu, dzięki której zachowuje się pełne spektrum działania związków czynnych występujących w roślinie.

Inne ekstrakty roślinne często pochodzą z korzenia i liści rośliny, przez co zawierają mniejsze stężenie witanolidów i innych substancji aktywnie czynnych. Takim znanym ekstraktem Ashwagandhy są Sensoril i Shoden, które zawierają inne profile substancji czynnych w porównaniu do KSM-66, przez co mogą też przejawiać nieco odmienne działanie. Sensoril produkowany jest przez firmę Natreon, natomiast Shoden – przez Arjuna Natural. Oba ekstrakty są przetestowane klinicznie i wysoko oczyszczone. Shoden dodatkowo jest wzbogacony o 35% glikozydów wianolidowych, co wzmacnia jego działanie. Innymi znanymi producentami ekstraktów Ashwagandhy są AshwaMind i Proces Agrochem Industries.

Na co zwracać uwagę przy zakupie Ashwagandhy?

Kupując suplementy diety zawierające Ashwagandhę musimy mieć świadomość pochodzenia substancji. Należy więc stawiać na sprawdzonych producentów i dystrybutorów, takich jak Foodcom S.A. Gwarancją jakości i bezpieczeństwa są także przeprowadzone testy czystości, które świadczą o tym, że badane ekstrakty roślinne są wolne od zanieczyszczeń mikrobiologicznych czy obecności metali ciężkich. Ważne jest również odpowiednie monitorowanie procesów produkcyjnych, o czym świadczą atesty i certyfikaty posiadane przez producenta.