Czym są nawozy organiczne?

W rolnictwie od zawsze używa się nawozów w celu zwiększenia żyzności gleby i ilości plonów. Oprócz szeroko znanych nawozów mineralnych na rynku znajdziemy także nawozy organiczne, które sięgają swoją historią początków rolnictwa. Ich niewątpliwą zaletą jest to, że naturalne nawozy są przyjazne dla środowiska i bezpieczne dla roślin. Czym dokładnie są i jakie rodzaje nawozów organicznych wyróżniamy? Gdzie można stosować nawozy organiczne i kiedy warto ich używać?

Czym są nawozy organiczne?

Nawozy organiczne powstają z naturalnej materii organicznej, zawierającej cząsteczki węglowe. W dawnych czasach do nawożenia gleby używano popiołu, mułu rzecznego, szczątek roślinnych i odchodów zwierzęcych. Do dziś obornik i gnojowica oraz kompost stanowią jedne z najpopularniejszych nawozów organicznych szeroko stosowanych w rolnictwie i ogrodnictwie.

Nawozy organiczne zawierają wiele związków odżywczych niezbędnych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania roślin. Są to przede wszystkim makroelementy takie, jak: azot, potas, fosfor, wapń, magnez, a także mikroelementy: molibden, miedź, mangan czy bor. Nie są to jednak ilości tak ściśle określone i dobrane odpowiednio do potrzeb, jak w przypadku mieszanek mineralnych.

Rodzaje nawozów organicznych

Istnieją różne rodzaje nawozów organicznych, a ich podział zazwyczaj przeprowadza się ze względu na pochodzenie. Wyróżniamy więc nawozy pochodzenia zwierzęcego, roślinnego oraz nawozy organiczno-mineralne. Różne nawozy organiczne posiadają odmienny skład i proporcje związków w nich zawartych. Dobór właściwego nawozu warunkuje rodzaj uprawianej rośliny, a także charakterystyka gleby. Najczęściej w celu wybrania odpowiedniego nawozu organicznego rolnicy zbierają próbki gleby, które poddawane są analizie ich składu.

Nawozy pochodzenia odzwierzęcego

Nawozy organiczne zwierzęce to przede wszystkim obornik pochodzenia bydlęcego, końskiego, świńskiego lub ptasiego, gnojowica lub gnojówka, mączki kostne lub mięsno-kostne, mączki rybne oraz biohumus.
Biohumus powstaje na skutek rozkładu materii organicznej przez mikroorganizmy oraz procesów trawiennych dżdżownic. Do produkcji biohumusu najczęściej używa się dżdżownic kalifornijskich. Nawóz ten posiada pożądaną strukturę i wysoką zawartość składników pokarmowych. Stosuje się go najczęściej w uprawach przydomowych.

Bardzo wysoką koncentrację łatwo przyswajalnych form azotu oraz fosforanów wapnia i magnezu zawierają nawozy oparte na odchodach ptasich: guano oraz pomiot ptasi. W przypadku tych nawozów, w przeciwieństwie do bezpiecznego pod tym względem biohumusu, istnieje duże ryzyko przenawożenia. Często stosuje się pomiot ptasi przekompostowany i poddany wstępnej obróbce, np. obornik kurzy granulowany. W podobnej formie może występować obornik bydlęcy, koński czy świński.

Jako nawóz organiczny często służy również mączka kostna lub mięsno-kostna, a także mączka rybna.

Produkty takie pozyskuje się z odpadów z ubojni (skóry, mięsa, kości, krwi, piór).

Nawozy pochodzenia roślinnego

Nawozy organiczne roślinne to przede wszystkim komposty. Kompost to materia roślinna rozkładana przez mikroorganizmy. Może być produkowany z różnych gatunków roślin i różnych ich części, np. z łodyg i liści, a także z odpadków, takich jak obierki warzyw czy owoców oraz skorupki jaj.

Jako nawozy organiczne stosuje się także trociny lub korę ogrodową, często po wcześniejszym przekompostowaniu. Do pryzmy kompostowej można dodać mocznik jako nawóz pobudzający mikroorganizmy do rozkładu substancji zawartych w materii organicznej.

Rzadziej stosowane są takie nawozy, jak włókno kokosowe. Jego zaletą jest wysoka trwałość sięgająca kilku lat.

Nawozy organiczno-mineralne

Nawozy organiczno-mineralne to nawozy, w których dodatkiem do nawozu mineralnego wytwarzanego z azotu, fosforu czy magnezu jest nawóz organiczny. Nawozy mineralne mogą wspomagać i uzupełniać działanie nawozów organicznych. W takiej roli stosuje się często wspomniany już mocznik czy fosforan jednowapniowy. Oba te związki dostępne są na stronie Foodcom. Często używanymi nawozami są także surowce mineralne, takie jak torf, węgiel brunatny czy leonardyty.

Producenci nawozów organicznych

Na rynku dostępne jest wiele nawozów organicznych różnego przeznaczenia oraz pochodzących z różnych źródeł. Jeśli chodzi o nawozy do zastosowań indywidualnych, znanymi producentami są Target, Florovit czy Agrecol. W przypadku nawozów dla rolników jednym z czołowych producentów nawozów organicznych w Polsce jest Foodcom. Inni producenci to m.in. Agrecol, Polifoska i Grupa Azoty.

Światowy rynek nawozów organicznych wciąż zwiększa swoją wartość – przewiduje się, że przez kolejne 5 lat osiągnie wzrost o 9%. Kluczowymi światowymi producentami nawozów organicznych są Coromandel, Deepak Fertilisers & Petrochemicals, E B Stone & Sons, Gujarat State Fertilizers & Chemicals, Nutrien, Yara International czy The Mosaic Company.

Zastosowanie nawozów organicznych

Nawozy organiczne są szeroko stosowane w uprawach każdego typu, nie tylko w uprawach polowych. Często używa się ich także w sadownictwie, ogrodnictwie szklarniowym czy w przydomowych ogródkach warzywno-owocowych. Chętnie stosowane są także pod trawniki czy rabaty, w hodowli kwiatów, krzewów i drzewek, a także w uprawach hydroponicznych.

Nawozy organiczne w rolnictwie

Nawozy organiczne są popularne w rolnictwie i uprawie roślin jadalnych. Warzywa, owoce czy zboże poddane działaniu naturalnego nawozu są zdrowsze i często mają lepszy smak niż produkty powstałe przy zastosowaniu nawozów mineralnych. Nawozy organiczne do warzyw hodowanych przez gospodarstwa ekologiczne sprawiają, że w sposób naturalny i bezpieczny dla środowiska oraz konsumentów mogą one uzyskać większe plony i jakość produktów.

Nawozy organiczne najczęściej stosowane w rolnictwie obejmują obornik, gnojowicę, a także mączki kostne, mięsno-kostne lub rybne. Stosuje się także mocznik naturalnego pochodzenia, który przejawia wysoką zawartość azotu bez efektów ubocznych innych nawozów azotowych. Najczęściej stosuje się go dolistnie w postaci oprysków. Bogatym źródłem wapnia i magnezu może być natomiast fosforan jednowapniowy pochodzący z naturalnych minerałów. Najwyższej jakości nawozy organiczne stosowane w rolnictwie można zakupić w sklepie Foodcom.

Nawozy organiczne w domu i ogrodzie

W przydomowych ogródkach najczęściej stosujemy nawóz organiczny w postaci kompostu. Łatwo wyprodukować go przez składowanie odpadów biodegradowalnych z ogrodu i kuchni. Jeśli nie mamy możliwości stworzenia kompostu lub wyprodukowany nawóz nie wystarcza do wspomagania wszystkich naszych roślin – na rynku dostępne jest wiele nawozów organicznych, nawet dla początkujących ogrodników. Jednym z nich jest biohumus, który jest także polecany do stosowania w przypadku domowych roślin doniczkowych. Często w ogródkach przydomowych stosuje się również torf lub przekompostowane trociny i korę. Do trawników, drzewek ozdobnych i warzyw można stosować także mocznik.

Nawozy organiczne w hodowli krzewów i drzew

Nawozy organiczne stosowane w ogrodnictwie najczęściej występują w postaci granulatów i płynów, które można łatwo zastosować w hodowli krzewów ozdobnych i drzewek owocowych lub dekoracyjnych.

Granulaty są proste w użyciu – przed siewem czy sadzeniem roślin wystarczy wymieszać nawóz z górną warstwą podłoża. Nawozy w takiej formie często są poddawane wstępnej obróbce w celu ograniczenia nieprzyjemnego zapachu, usunięcia patogenów i nasion chwastów oraz uaktywnienia związków mineralnych w nich zawartych. W formie płynnej dostępne jest kilka rodzajów nawozów, spośród których na uwagę zasługuje guano, czyli odchody ptaków morskich. Nawóz ten zawiera składniki odżywcze w dużych stężeniach, dzięki temu dla uzyskania odpowiedniego efektu nie trzeba używać dużych jego ilości. Pozwala to nie tylko zaoszczędzić nawóz, ale także ograniczyć nieprzyjemny zapach związany z jego stosowaniem.

Inne zastosowania substancji będących nawozami

Związki używane jako nawozy organiczne często znajdują także inne zastosowanie w przemyśle i rolnictwie. Fosforan jednowapniowy i mocznik mogą być używane w przemyśle spożywczym. Mocznik stosuje się również w produkcji kosmetyków. Obie te substancje, a także mączki rybne czy zwierzęce stosowane są często jako dodatek do pasz dzięki zawartości dużych ilości łatwo przyswajalnych substancji odżywczych.

Podsumowując, nawozy organiczne, mimo ich bogatej historii i alternatyw oferowanych przez osiągnięcia XXI wieku, są nadal szeroko stosowane w rolnictwie i ogrodnictwie. Ich zaletą jest bezpieczeństwo dla roślin i środowiska, co jest szczególnie istotne w rolnictwie ekologicznym. Ich wadą może być natomiast nieprzyjemny, intensywny zapach powstający w rezultacie fermentacji lub procesów gnilnych, którym ulega materia organiczna. Można go jednak zredukować poprzez używanie nawozów po wstępnej obróbce, w formie granulek lub płynu.