- Mydła to szeroka grupa substancji, z których najpowszechniejszą są mydła sodowe i potasowe. Mydło powstaje w reakcji olejów lub tłuszczów z wodorotlenkami.
- Z mydła sodowego tworzy się popularne białe mydło toaletowe w kostkach.
- Mydło sodowe przejawia właściwości czyszczące oraz bakteriobójcze.
- Jest używane w celach higienicznych, czyszczących, leczniczych, a także do produkcji innych substancji, takich jak smary.
Mydłami nazywamy sole metali i wyższych kwasów tłuszczowych o 12-20 atomach węgla, takich jak kwas palmitynowy, stearynowy czy oleinowy. Ze względu na ich działanie jako związków powierzchniowo czynnych, od tysięcy lat używane są jako środki myjące i piorące.
Mydło sodowe posiada wzór chemiczny C17H35COONa.
Czym jest mydło sodowe?
Mydło sodowe, podobnie jak inne mydła, tworzy w wodzie emulsję. Cząsteczki mydła mają postać miceli, które mają części hydrofilowe rozpuszczalne w wodzie i hydrofobowe nierozpuszczalne w wodzie. Dzięki temu mydło zmniejsza napięcie powierzchniowe na granicy faz, gdzie fazami w tym przypadku jest woda i nierozpuszczalny w niej brud, głównie w formie tłuszczu. Cząsteczki zanieczyszczeń są zamykane wewnątrz miceli tworzonych przez cząsteczki mydła i usuwane wraz z nim z czyszczonej powierzchni. Właściwości mydła sprzyjają także unieszkodliwianiu mikroorganizmów – ich błona komórkowa jest niszczona, a białka ulegają denaturacji, powodując śmierć bakterii.
Mydło sodowe a inne mydła
Mydło sodowe to najbardziej znane, białe, twarde mydło, z którego wykonuje się produkty w kostkach. Mydło sodowe należy do grupy mydeł metali alkalicznych, które są rozpuszczalne w wodzie. Jest dobrą alternatywą dla innego mydła należącego do tej grupy – mydła potasowego, czyli tzw. szarego mydła, które jest miękkie i maziste. Ponadto do mydeł metali alkalicznych zaliczamy także mydła litowe, które mają jednak słabą rozpuszczalność w wodzie i nie są używane jako środki myjące. Odmianą mydła potasowego jest mydło marsylskie zawierające oliwę.
Do mydeł nierozpuszczalnych w wodzie zaliczamy m.in. mydła wapniowe i magnezowe. Mogą one powstawać na przykład wtedy, gdy używamy mydła sodowego czy potasowego w połączeniu z twardą wodą, w której mydła te nie pienią się dobrze, tworząc nierozpuszczalny osad. Jest on wynikiem reakcji mydła z jonami wapnia i magnezu obecnymi w twardej wodzie.
Jakie właściwości ma mydło sodowe?
Właściwości mydła w dużej mierze zależą od składników używanych do jego produkcji. W tworzeniu mydła sodowego można użyć różnego rodzaju tłuszczu: oleju kokosowego, oliwkowego czy palmowego, a także łoju zwierzęcego. W zależności od gatunku zwierzęcia łój zawiera różną ilość kwasów tłuszczowych, co daje w rezultacie odmienne właściwości mydła. Mydła powstałe z olejów roślinnych natomiast są bardziej miękkie i łagodniejsze. Szczególnie dotyczy to mydeł, do których produkcji używana jest oliwa z oliwek.
Produkcja mydła sodowego
Mydło sodowe otrzymuje się poprzez reakcję hydrolitycznego zmydlania trójglicerydów wodorotlenkiem sodu. Do tego procesu używa się tłuszczu – mogą to być oleje roślinne lub tłuszcze zwierzęce – który gotuje się przez dłuższy czas ze stężonym roztworem wodorotlenku sodu, często w obecności etanolu wspomagającego ten proces. W wyniku tego zrywane są wiązania estrowe w cząsteczkach tłuszczu. Na skutek tej reakcji powstaje główny składnik mydła – stearynian sodu oraz gliceryna.
Gliceryna może być usuwana z końcowego produktu lub pozostawiona w nim – obecność tego związku w mydle może być pożądana ze względu na jego właściwości nawilżające i zmiękczające. Obecnie mydło produkuje się także w sposób bardziej bezpośredni – przez reakcję zasady sodowej z kwasami tłuszczowymi otrzymanymi z rafinacji ropy naftowej.
Mydło sodowe – zastosowanie
Mydło sodowe to najpopularniejszy środek do mycia ciała. Czy to jedyne jego zastosowanie? Sprawdź, w jakich jeszcze obszarach wykorzystywane są mydła.
Zastosowanie w kosmetyce
Mydło sodowe służy do produkcji najbardziej znanego mydła toaletowego w kostce. Znakomicie nadaje się ono do mycia rąk czy ciała, może jednak przesuszać skórę. Należy więc pamiętać o odpowiednim jej nawilżeniu, szczególnie jeśli chodzi o skórę twarzy. Mydło działa oczyszczająco oraz dezynfekująco (antybakteryjnie). Najczęściej występuje w kostce, możemy też jednak spotkać mydło w płynie czy w postaci pianki.
W małych ilościach mydło sodowe łagodzi podrażnienia i stany zapalne skóry, jednak pozostawione na skórze na dłuższy czas lub w kontakcie z oczami – może powodować zmiany pH, podrażnienia, wysuszenie i pieczenie. Odczyn pH skóry jest kwaśny, natomiast mydła – zasadowy. Zaburzenie pH skóry może niszczyć jej naturalną barierę ochronną, która odpowiada za jej ochronę. Z tego względu mydło należy stosować zawsze z umiarem oraz nie używać go na już podrażnioną, przesuszoną czy zranioną skórę.
W procesie produkcji mydeł toaletowych często dodawane są do nich substancje barwiące czy zapachowe. Współcześnie możemy spotkać mydła dekoracyjne, sporządzane ręcznie, z dodatkiem ziół, olejków naturalnych czy owoców. Dodatek naturalnych olejków eterycznych, miodu czy oliwy z oliwek może zniwelować efekt wysuszania skóry przez mydło i wzmocnić jego działanie bakteriobójcze.
Zastosowanie w medycynie
Mydło posiada właściwości dezynfekujące ze względu na swoje niszczące działanie na komórki mikroorganizmów. Z tego względu mydło w postaci tzw. mydła leczniczego może być używane jako składnik środków leczniczych. Mydło lecznicze powstałe z tłuszczu (smalec wieprzowy i olej rzepakowy) i wodorotlenku sodu występuje w postaci sproszkowanej i służy do sporządzania leków w postaci maści i mazideł.
Właściwości lecznicze ma także mydło potasowe, które używane jest jako delikatny środek dezynfekujący. Działa także złuszczająco na skórę, powodując rozpuszczenie złuszczonej warstwy naskórka, co jest wykorzystywane w zabiegach manicure i pedicure. Mydło potasowe występuje także w postaci jego roztworu w etanolu – spirytusu mydlanego.
Inne zastosowania
Mydła stosowane są nie tylko do mycia ciała czy sporządzania preparatów do stosowania na skórę, ale również mogą służyć innym celom. Mydło sodowe może z powodzeniem zastąpić detergent w trakcie prania ręcznego czy wstępnego usuwania zanieczyszczeń w odzieży, szczególnie tłustych plam. Mydło sodowe dodatkowo zmiękcza wodę, co wspomaga proces prania tkanin.
Kolejnym domowym zastosowaniem mydła sodowego jest czyszczenie. Mydło jest produktem naturalnym i biodegradowalnym, dzięki czemu świetnie sprawdza się jako ekologiczny środek czystości stosowany do czyszczenia zarówno powierzchni w kuchniach i łazienkach, jak i mebli czy posadzek.
Mydła sodowe są stosowane także w przemyśle, np. do produkcji profesjonalnych środków czystości czy plastyfikatorów. Mydła służą także jako zagęszczacze do olejów i składniki farb olejnych, stanowią również główny składnik wielu domowych smarów plastycznych i smarów o wysokiej wydajności stosowanych w motoryzacji. Najczęściej używa się tu jednak mydeł litowych lub wapniowych, które szczególnie dobrze przylegają do metalu, nie poddają się korozji, są odporne na wilgoć, mogą być stosowane pod dużymi obciążeniami i w wysokich temperaturach.
Podsumowując, mydło to środek wielu zastosowań. Mydło sodowe to szczególnie popularny rodzaj mydła. Jego łatwa dostępność i niska cena powodują, że jest chętnie wybieranym środkiem czyszczącym i antybakteryjnym. Niemniej istotna jest jego rola w przemyśle. To substancja nie tylko tania i wszechstronna, ale też przyjazna dla środowiska i bezpieczna dla organizmu człowieka, także w przypadku dzieci.
